Phantazy





De gedichten die Hendrik Conscience ook ooit schreef:

SATANSWAGEN

Of

HET STOOMTUIG.

PHANTASTISCH DICHTSTUK

AEN DEN HEER LEYS SCHILDER.

The fiery chaos opens wide his mouth
To receive their fall!

Milton.




Ja 'k wil 't wagen.
Fluks myn' wagen
En myn draek!
Ras gy geesten.
Helsche beesten,
Aen uw' taek!

Dat Astaroth, den zoon der helle
In zwaer’ onbreekbre ketens knelle!

Ik word door lust tot nieuws vervoerd,
En wil, door ’t wangedrocht gevoerd,
Het aerdryk gaen bezoeken.
Zoo God myn’ reis met afgunst ziet;
Kan hy my, waer de zwavel ziedt,
Nog eenmael meer vervloeken.

Wat blyft gy nu staen?
Myn’ wil zy gedaen!
Vlucht heen om myn’ toorn te myden
Brengt ras tot hier
Het yslyk dier,
Hoe woedend – hoe fel het mag stryden!

Zoo sprak der duivlen prins en heer.
Zyn stem weêrgalmde heen en weer,
Door ’s afgronds duistre kolken :
De spooken vlogen door de lucht,
Voor Satans gramschap zeer beducht,
Als gryze nevelwolken.

Daer brengen zy, in band en keten vastgedrukt,
Het schrikbaer monsterdier;
Dat razend zwaeit en loeit, en huilt, en springt en bukt,
En braekt het solfervier.
Het byt van woede in kei, in keten en in banden
Met donderend gedruis;
En kraekt een’ marmren zuil, tussen zyn’ stalen tanden,
Tot stuivend zand en gruis.

Het vouwt zyn’ langen staert, in entelende krullen,
Op duivel en op spook,
Die door den slag gewond, gaen huilen en gaen brullen,
In ’s afgronds vlam en rook.

Het zwicht
En licht
Voor Satan neer.
Het blaest
En raest
Van pyn en zeer;

En laet zich slaen met gloênde zweepen.
En drukken in verstaelde reepen.

Het vaen!
Wy gaen.
Span aen!
Der duivlen reuzenwagen.
Nu rook,
En smook
En pook

Uit d’afgrond mêgedragen!

Dat d’aerd
Vervaerd
Op onze vaert,
Hare eeuwge spil ontwelle!
Dat kracht
En macht,
Met ons geslacht,
Onz’ wagen steeds verzelle!

Hou staen!
Sataen
Komt aen
Met Geh’nas hovelingen.
Sa plaets!
Myn maets,
Sa plaets
Voor ’s meesters lievelingen!

Gy slangen, sprak de heer met drift
Loopt gaeuw op ’t aerdryk aen,
En teekent ons den weg en baen
Met slymig kwyl en gift.

Zy slopen over stroom en veld,
Zoo ras als ’t bliksemvuer,
Dat Godes toornig hand ontsnelt
In ’t aklig onweêrs uer,

Zy spogen giftig schuim op d’aerd,
En zengden bosch en hei;
En lieten ’t spoor na hunne vaert
Op bergen dal en wei.

Het vaen!
Wy gaen.
Zet aen,
Der duivlen reuzen wagen!
Nu rook
En smook
En spook
Uit d’afgrond mêgedragen.

Het monster stampt,
En vecht, en kampt
Met prikkels en met haken.
Het heigt de wolken in zyn’ long;
En spouwt ze weder op de tong,
Met opgespalkte kaken.

Hoef…! Hoef…! Hoef…!

Triumph! ……… het gaet
In rechten draed
Op ‘slangen’s schuimend spoor.
Het ryst voor uit
Met helsch geluid,
En boort den Chaos door.

Hoef…! Hoef…! Hoef…!

Daer! – het snelt
Met geweld
Door het veld
Van eeuwge duisternis.
Donder kraekt,
Bliksem blaekt
’t Monster braekt
Vuer en verderfenis.

Satan zit als heer voor af
Op ’s monsters harden nek;
En klieft de lucht met yz’ren staf
Op ’s monsters harden bek.

Daer rilt de witte dood met hare vale vlerken,
Die ’s nachts in haer kleed staat op graven en op zerken.
Dáer rilt dit wangedrocht, dat ’s maegdens bloed afzuigt,
En dáer de nyd, die steeds op ’s menschen onheil juicht.
Hier hebt gy ’t ware spook met zyne kouden handen,
Dat ’s nachts op ’s meisjes borst komt knarsen met zyn’ tanden.
En op der vadren hart, het bloed der zonen sprengt,
En aen een’ dwingeland de straf der hebzucht brengt.
Dáer zit de ruige geest, die Faust de ziel ontrukte,
En dáer het grouwzaem spook dat Wagner’ s hart indrukte.

Hou aen!
Wy gaen
Met sneller vaert.
Hoera! Hoera!
Nu zien wy de aerd’.
Steek op
Den top
Het wapprend vlag;
’T word dag.
De graeuwe nevelpluim
Mag waeien,
En zwaeien,
En draeien,
Op ‘slangen’ s kokend schuim.

Hoef…! Hoef…! Hoef…!

Het schrikbaer monsterdier houdt af
By d’oude reuzenstad.
De menschen loopen op een draf
En volgen ’t zelfde pad.

O God! – wat is dat?

Zy schrikken,
En blikken
Met snikken
Op ’t zeldzaem tuig.
Zy vluchten
En zuchten
En duchten
Die duivlen zoo ruig.

Grypt plaats! zoo roept de slimste geest,
Met zoete stem.
De menschen komen om het meest
By hem.

Ik ga mede
Met de slede
Zoo snel en zoo vlug;
Meisjes teder!
Zet u neder
Op ’s monsters rug.

En gy vadren
Wilt ons nadren!
Oh! gy vreest
Voor uw kindren? –
Neen wy hindren
Mensch noch beest.

Hoef…! Hoef…! Hoef…!

Zet aen!...
Het vaen!
Wy gaen
Gelaên
Op ’s duivels reuzenwagen.
Hoe wel,
Hoe fel,
Hoe snel,
Dit tuig ons ook moog dragen.

Den dood omvat een’ Meid met koude en krakende armen,
Zy voelt dat haer het hart niet kloppen kan noch warmen,
Zy lacht het spooksel toe, dat nydig op de maegd,
De kleuren van haer’ wangen vaegt.

De duivels zitten dáer by zinnelooze menschen:
Zy lachen. – Dit voldoet hun’ hatelyke wenschen.
Het spooksel wordt verlieft op ’t meisje dat hem streelt;
Terwyl zy in zyn doemnis deelt.

De bloedgeest heeft om zich de moeders en de kindren:
Zy voelen niet dat hen de levenskrachten mindren:
Zy zakken bleek en geel op ’s monsters kouden schoot,
En snakken driemael en zyn dood.

De vader geeft zyn’ zoon aan Satans helsche geesten:
De vrouwe zit verdwaelt tusschen wanschapen’ beesten:
Zy zoent het ruige dier dat haer zyn’ kaken biedt
En grimmend op haer ziet.

Hoera!
Hoera!
Wat varen wy!
Zoo fel,
Zoo bly,
Zoo snel,
Zoo vry,
Met spook,
En rook,
En graeuwe smook,
Op Satans neveltroon.
Hoe schoon! …

Viva!
Hoera!
Boomen draeien,
Torens zwaeien
Op den grond.
Stroomen zuchten,
Bergen vluchten
Om ons rond.

Ras! – het voedsel
Voor ’t gebroedsel
By geraept;
Want die kreten
Zyn om eten.
Gaeuw het gaept!

’t Spoor dat blaekt,
Want het braekt
Vuer dat kraekt
Op onz’ vaert.
Solfergloed,
Kwyl en bloed,
Met onz’ stoet,
Zengen d’aerd.

Hou aen!
Wy gaen
Gelaên
Op Satans reusenwagen.
Met rook,
En spook,
En smook,
Door lucht en wind gedragen.

Hoef!... Hoef!... Hoef!...

Slaet op,
Zyn kop!
Nu houdt het stil
Tegen myn’ wil.

Spook en geest!
Zyt niet bevreest!
Slaet om het meest
Op het beest;
Want het houdt stil
Tegen onz’ wil.
Wy moeten voort
Zoo het behoort.

Het brult,
En krult
Zyn staert en nek:

Het loeit;
En sproeit
Het gloênde pek:
Het springt,
En vringt,
En schreeuwt,
En fluit:
Het vouwt,
En spouwt
De wolken uit.

Spook en geest
Zyt niet bevreest!
Slaet op het beest.
Wy willen voort
Zoo het behoort
Slaet op
Slaet op
Zyn’ harden kop.

Hoef!... Hoef!... Hoef!...

’t Monster byt,
In den stryd,
Al wat om hem zweeft,
En het stapt,
En het trapt
D’aerde dat ze beeft.

Satan breekt in woede los;
Hy vloekt en raest zich moê,
En foltert duivel spook en ros
Die vluchten voor zyn’ roe
Hy slaet het veld met forsche kracht
En wenscht zich in den nacht,
Vasn vale duisterkolken woon;
Hy zweert by God met helschen toon
En doemt zyn ryk en macht.

’t Monster knarst,
D’aerde barst
En opend ’s afgronds mond;
Solfer stinkt
Satan zinkt
Huilend door den grond.

Hou aen!
Wy gaen
Gelaên
Op satans reuzen-wagen,
Met rook
En smook
En spook
Naer d’helle mégedragen……!




AEN VROUW WAPPERS

MOEDER VAN ’S KONINGS SCHILDER.



Kom feestbazuin van ’t hemelsch heir
En roep dien morgen uit!

Bilderdijk


Rubens was lang in Godes woon,
Den dood ten prooi gerezen.
Van Dyck kreeg ook de gloriekroon,
En zocht zyn’ meester by den troon
Van ’t eeuwig Opperwezen.

En d’harde steen ontfing hun’ naem,
Waer menig een voor knielde;
Doch nooit kwam nog een, zoo bekwaem
Als Rubens, lieveling der faem,
Dien kunst zoo zeer bezielde.

Vernuft en geest verbleekte en zonk
Op Scheldes ryke wallen.
Soms kwam er één die tydig blonk;
Maer wat zyn naem ook hevig klonk,
De kunste bleef steeds vallen.

Dan sloeg Rubens zyn oog ter neer
En zag zyn’ school verbleeken.
Hij knielde zuchtend voor den Heer,
En bad en weende: - ho zoo zeer!
En God hoorde zyn smeeken.

Rys op myn zoon! Sprak Hy met kracht,
Gy Englen bidt en luistert!
Ik weet wat gy van my verwacht.
Ja, ’k scheur om u den donkren nacht,
Die schilderkunst verduistert.

Den adem die myn geest ontwykt,
Is Godlyk als myn wezen:
Een’ ziel, due uwe ziel gelykt,
Met vuer en scheppingskracht verrykt,
Uit Godes woord gerezen.

Nu droogde Rubens zyne traen,
Die pynlyk had geblonken.
Nu was zyn’ laetsten wensch voldaen;
Een schildergeest was God ontgaen
En reeds ter aerd gezonken.


*

De geest die Godes hand ontviel,
Was vurig vlammend rood.
En gy Vrouw – gy ontfingt die ziel
In uwen moederschoot.



EEN MEISJE

IN

1570.

BALLADE

AEN KAREL WAPPERS


Ghy weet ô mynen God waerachtig!
Dat ick ontvloden ben met sinnen voordachtig;
Maer my te beschermen en ben ick niet machtig.

Helena de Verduldige



Een meisje stond op Schelde’ s strand,
In bittre smart verzonken.
Twee tranen lekten op haer hand,
En rolden neder in het zand –
En blonken.

Zy boog zich dan wanhopig neer,
Met d’ oogen op de baren;
Zy reikte d’armen tot den Heer
En schreide: “wil my voor dit zeer
Bewaren.

“Ik heb een Spaenjaerds oog behaegd;
Die min is my een lyden.
Verhoor een meisje dat u klaegt! _
En geef my krachten om als maegd
Te stryden.

“Hij biedt my tempels, fraei gebouwd
En praelkleedy met hoopen.
Nog liever sterf ik ongetrouwd.
Neen ’k wil myn’ bloem, voor eer noch goud
Verkoopen!

“Een Belg alléén, met Belgen aerd,
Kon my door min bekoren;
Maer nu licht hy verbleekt in d’aerd!
_ En voor my, zyner liefde waerd,
Verloren.

“Een Spaenjaerd heeft hem neêrgeveld,
Door minnenyd ontsteken;
Niet op het eerlyk wapenveld,
Maer heeft hem ’t hart, met valsch geweld,
Doorsteken.

O God! _ gy die myn rouw verstaet!
“Ik bid u wil my hooren,
“Want zoo gy m’in dees uer verlaet –
“Zal ik my, zoo de kracht m’ontgaet,
“Versmooren!”

Het kille zand ontfing de meid.
Zy viel zoo machtloos neder!
Dáer lag zy, tot den dood bereid
Zieltogend, bleek en onbeschreid
En teder.

Z’ontwaeckte met een nare klacht
In Spaenjaerds bloedige armen –
En hy – hy had ze reeds verkracht.
Eer haer een nieuwe levens macht
Kon warmen.

Zy trok het scherpgewette stael
Uit Spaenjaerds gulde scheede –
En ’t bloed ontvloog hem als een’ strael
Wacht! Riep zy, - eer den dood u hael
'K ga mede!

Zy sprong met rookend bloed bespat
In Schelde’s blaeuwe golven.
Het water werd van weemoed glad. –
Zy bleef voor eeuwig onder ’t nat
Bedolven.




VERZEN

IN DEN KUNSTENAERSKRING, TER EERE VAN

GUSTAF WAPPERS

VOORGELEZEN

V. 2 Ecce vocavi ex nomine
Beseleel filium Uri.
V. 3 Et implevi cum spiritu
Dei, sapientia et intelligentia.

Exodus, caput XXXI


Luistert al, gy kunstenaren,
Op de toonen myner snaren,
Want ik zing een krachtig lied.
Gy verstaet de tael der englen,
Die by God hun’ toonen menglen;
Ieder mensch verstaet ze niet.

Zing hooger, myn’ harpe! Den kunstnaer tot lof
In wien God zynen geest heeft gedreven.
Nog hooger! – voor hem, die de kunst uit haer stof
Door zyn moed en vernuft heeft geheven.

Hy worstelde steeds met den afgunst en nyd,
Die zyn’ schreden, zoo snel, dorsten laken;
En toonde als een held, zyne hooners ten spyt,
Dat niets zyne vaerte kon staken.

Hy haelde den geest van Rubens uit het graf,
Die nu lang, - ja zeer lang had geslapen;
En de kleuren des Meesters, zoo ernstig en straf,
Werden nog door een Gustaf herschapen.

Want hy vormde, als een Schepper, op doek en paneel,
Ook wezens die spreken en wenken;
En zyn krachtige ziel ging met vlammend penseel,
In de borsten der beelden, die denken.

Dan liep hy, zoo driftig en fel in de baen! –
Hy blonk als een licht in het duister;
En riep: “myne ziel heeft ook krachten ontfaên!
“Haer hoeft geene keten noch kluister.

“Voor my niet het koude en ontzielde palet,
Beroofd van natuer en van leven.
Ik wil dat myn schildren, de geesten ontzet
En met vuer, als myn’ ziel, zy omgeven.”

En hy zocht – en ontdekte geheimen van God,
Gewrocht in de schedels der menschen.
Hy maelde hun’ vreugde, hun’ vrees van het lot,
Hun hopen, hun lyden, hun wenschen.

Ja, de blik van zyn Karel (*) beklemt ons het hart,
Wanneer wy er vóór staen – en staren
Op dien vorst, wien ’t geweten zoo pynigt en tart
En de spooken zoo aklig vervaren.

Zyne schildring verhaelt ons – en leert als een boek,
Met verwondren, verblyden, behagen;
En men tast, als bedrogen, op ’t sprekende doek
Of de boezems der beelden niet jagen.

De faem grypt alreeds hare stift en bazuin,
Om zyn’ naem onuitwischbaar te schryven,
By Rubens en Vandyck, op het boek van arduin,
Dat steeds op deze aerd zal verblyven.

En de Belg zal vóór hem, die het Vaderland eert,
Het hoofd zich ontdekken en buigen;
En zyn’ kunst zal, by vreemden met vlyt nageleerd,
Van der Belgen vernuft steeds getuigen.

Hy ga voort in zyn gang! – die God viel ten keus
Om de kroon der volmaektheid te krygen;
En dan zal ook de nyd, verplet door den reus,
Zich het hart vreten, - weenen, - en zwygen.


(*) Het tafereel waerop Karel de IX van Frankryk is afgebeeld




AEN MYNEN BOEZEMVRIEND

JOHAN ALFRIED DELAET

Omni tempore diligit qui amicus est: et
frater in augustiis comprobatur.

Salomon C, XVII, v. 17


LIED

1.

Wie raeckt de doffe harpensnaer
Zoo suizend aen myn’ zy’?
Wat toonen wordt myn’ ziel ontwaer –
Zoo krachtig en zoo bly!
Waerom klopt my het hart zo fel
By ’t hooren van dit lied?
- De harpe zingt met toovrend spel
Alfried…..!

2.

Alfried! – myn broeder op deze aerd,
Myn boezemvriend zoo trouw,
Uw glimlach was my steeds zoo waerd
In ongeluk en rouw!
Want gy – gy troostet myn ziel
Door ’t vurig vriendschapslied;
Wanneer my hoop en moed ontviel….
Alfried!

3.

Alfried! – wanneer die wrange bron
My drenkte met haer wee,
En dat ik, niet meer weenen kon, -
Dan weendet gy voor twee,
Dat weet ik – en God ziet myn hart.
Dáér woont, een naem, - een lied,
Dat heugenis en leven tart….
Alfried!

4.

Alfried! – een minnares, een vrouw
Ontrukken nooit een’ vriend;
Want gy hebt lang myn liefde en trouw
Verkregen en verdiend.
Hoe bruin de kim myns levens zy,
Uw naem is my een lied
Met streelend’ hoop gepaerd – en bly….
Alfried!

5.

Wanneer de dood, met kouden blik
My wenkt, en ’t vonnis geeft, -
En dat myn laetste levensnik
Op myne lippen zweeft;
Dan zy uw naem het droef afscheid
Dat myne borst ontvliedt,
Dan zy uw traen myn’ zaligheid….
Alfried!



AEN JOZEF GOVAERTS

KUNSTDRAEIER

En door zyn eigen kunst verrukt,
Ziet hy zyn arbeid klaar;
En juicht, genaderd tot zyn doel,
En roept vol edel zelfgevoel:
“Ook ik ben kunstenaar!”

Messchert, Quinten Matsys

Ja, gy zyt ook een kunstenaer,
Met scheppend brein begaeft;
U valt ook geene beelding zwaer,
Wanneer gy snydt en graeft.

Wat teekenkunst uw bytel treft,
Op ’t krysend wentelrad;
Is wonderbaer! – voor die ’t beseft
En kunstgevoel bevat.

Want gy ziet ook met zielenstryd,
Op de onherschapen stof;
Die onder uwe bytels glyst
Zoo hoekig en zoo grof.

En dan, - wanneer het elpenbeen,
Door uwe hand geraekt,
Zyn’ vormen toont, zoo ongemeen,
Zoo fyn en zoo volmaekt; -

Dan voelt gy ook, die zuivre vreugd,
Die ’s kunstnaers vlyt beloont;
Wanneer hy, in zyn’ ziel verheugd,
Zyn’ arbeid ziet bekroond.



door de brave Bert Bevers overgetikt uit Phantazy (1837), anno Domini 2012